Gepubliceerd online: 4 februari 2019
Sleutelwoorden: technologie, vooruitgangsgedachte, optimisme | Leestijd: 3min.
'Who Watches the Watchers' (s3e4) is een uitstekende aflevering in de Star Trek TNG serie met Patrick Stewart als kapitein Jean-Luc Picard. Zelfs voor niet Trekkies een aflevering om aan te bevelen. Ik zal hier het plot niet verraden, maar het schoot mij te binnen na het lezen van een oud artikel over optimisme ten tijde van crisis. (Bregman, 2013)
GOD IS EEN WONDER
Techniek zoals wij dit dagelijks gebruiken (internet, auto, vliegtuig etc) suggereert dat er zoiets bestaat als vooruitgang. Voor een persoon die een smartphone niet kent, zou deze technologie - bij een eerste kennismaking - kunnen leiden tot de conclusie dat wij in staat zijn tot maken van wonderlijke apparaten. Wij weten: het is geen wonder maar technologie. Echter voor deze persoon, onbekend met deze technologie, is het een wonderlijk apparaat. Deze persoon concludeert: zij zijn tot wonderlijke scheppingen in staat, zij moeten goden zijn. En zo ontstaat bijgeloof en is een nieuw idealisme geboren. De eerder genoemde aflevering van Star Trek illustreert dit mechanisme van bijgeloof heel duidelijk. 'Zo worden goden rijk,' concludeert de pessimist cynisch.
EEN WONDER VAN DE WERELD
"Maar veiligheid, bereikbaarheid, gezondheid als gevolg van innovatie daar worden allemaal beter van - dit is vooruitgang, een duidelijk meetbare verbetering," werpt de optimist tegen. "Waarom dan zo somber over technologie?" De pessimist antwoordt met een retorisch vraag: "Is die technologie voor iedereen bereikbaar?" En de pessimist vult zijn antwoord aan: "Dat gebeurt alleen in Star Trek. U bent als optimist naïef." De uitvinder doet alsof het wonder voor iedereen bereikbaar is, alsof het een wonder van de wereld is.
IRONIE EN DE FOUTCORRECTIE-METHODE
"Ooit zagen intellectuelen het als hun plicht om na te denken over een betere wereld, tegenwoordig zwelgen ze liever in ironie. ‘De wereld is niet maakbaar’, klinkt het dan." (Bregman, 2013) Dit las ik bij Rutger Bregman. "Durf te dromen van een betere wereld," is zijn stelling. Maar het gevaar van geloof in goede bedoelingen is dat mensen niet, nauwelijks, of onvolledig worden geïnformeerd. Ironie is een manier om goede bedoelingen ter discussie te stellen en na te denken over wat volgens sommige mensen 'een wonder' is. Lui en zelfgenoegzaam is dit allerminst, want ironie introduceert een foutcorrectie-methode.
DUBBEL OPTIMIST
De architect is van nature uitvinder en optimist. De architect is ingenieur (hij wil dingen maken) en beeldende kunstenaar (hij geeft vorm aan gebouwen). Bevlogen zegt de architect: 'Een goed gebouw moet blijven staan en een mooi gebouw staat ten dienste van ons allemaal.' In feite is de architect dubbel optimist. Is de architect een intellectueel, dan zal hij zeggen: 'Ik ben een constructeur van verhalen.'
BRON:
Bregman, R. (2013, 15 mei). Dromen is niet eng. Geraadpleegd op 4 februari 2019, van https://www.groene.nl/artikel/dromen-is-niet-eng